سردرد و علائم چشمي

يک عقيده عمومي شايع ولي نادرست اين است که خستگي چشم ناشي از عيوب انکساري يا انحراف چشم مخفي از علل شايع سردرد است. گرچه عيوب انکساري و انحراف چشم مخفي بايد در صورت وجود تصحيح شوند و گاهي تصحيح آنها به بهبود سردرد کمک مي کند . اما در اغلب موارد سردرد ربطي به شماره عينک فرد ندارد. البته برخي از بيماري هاي چشمي مي توانند سردرد ايجاد کنند و برخي از انواع سردرد نيز با علائم چشمي همراه هستند، اما در اکثر افراد مبتلا به سردرد نتيجه معاينه چشم کاملا طبيعي است.
به هر حال اگر به علت ابتلا به سردرد در صدد مراجعه به پزشک هستيد بهتر است به خصوصيات سردرد خود دقت کنيد، چون اين خصوصيات مي توانند در جهت يافتن علت بيماري به پزشک کمک کنند:
نوع و شدت سردرد: آيا درد خفيف است يا شديد؟ آيا درد حالت ضربان دار دارد؟ شبيه برق گرفتگي است؟ با احساس سنگيني سر توام است؟
زمان درد: آيا درد زمان خاصي از روز بدتر يا بهتر مي شود؟
محل درد: آيا سردرد به صورت منتشر در تمام سر احساس مي شود يا آنکه فقط در منطقه خاصي (مثلا پيشاني يا پشت چشم ها) متمرکز است. آيا سردرد دو طرفه است يا فقط در يک طرف سر احساس مي شود؟
مشکلات همراه: آيا در زمان بروز سر درد مشکلات ديگري هم ايجاد مي شود؟ مثلا آيا تغييري در بينايي شما به وجود مي آيد؟ آيا لکه هاي تيره يا جرقه هي روشن مي بينيد؟ احساس تهوع و استفراغ، سرگيجه، اشکريزش يا افتادگي پلک در زمان سردرد وجود دارد؟
عوامل تشديد کننده: آيا اقدام خاصي (مثلا خم شدن، سرفه کردن) باعث بدتر شدن يا ايجاد سردرد مي شود؟ آيا مصرف غذاي خاصي با ايجاد سر درد همراه است؟ آيا عوامل خاصي مثلا نور شديد، بوهاي خاص يا عوامل ديگر باعث شروع سردرد مي شود؟
الگوي کلي درد: سر درد معمولا کي شروع مي شود؟ حاد است يا مزمن؟ آيا جديدا تغييري در الگوي خاص سردرد ايجاد شده است؟
سابقه خانوادگي: آيا در نزديکان شما کسي مبتلا به سردرد مي باشد؟
علاوه بر بررسي خصوصيات درد، براي تشخيص علت سردرد معمولا يک معاينه باليني کامل شامل بررسي نبض و فشار خون، بررسي کامل دستگاه عصبي مرکزي و معاينه چشم انجام مي شود. به علاوه گاهي لازم است علاوه بر اقدامات فوق از روش هاي تصويربرداري (سي تي اسکن يا MRI) و بررسي ميدان بينايي نيز براي تشخيص علت سردرد استفاده شود. البته همانطور که قبلا ذکر شد در اکثر موارد سردرد، نتيجه معاينات چشم طبيعي است اما سردردهاي مرتبط با مشکلات چشمي را مي توان در سه گروه تقسيم بندي کرد:
-سردردهايي که ناشي از بيماري هاي چشمي هستند
-سردردهايي که باعث ايجاد علائم چشمي مي شوند
-حالات متفرقه

سردردهاي ناشي از بيماري هاي چشمي

همانطور که قبلا ذکر شد بر خلاف تصور عموم مردم، عيوب انکساري معمولا باعث ايجاد سردرد نمي شود؛ اما گروهي ديگر از بيماري هاي چشمي مي توانند باعث بروز سر درد و بخصوص درد اطراف چشم شوند.

خشکي چشم

خشکي چشم يکي از علت هاي بسيار شايع احساس درد و ناراحتي در اطراف چشم ها است که معمولا صبح ها بهتر است و در اواخر روز بدتر مي شود. به علاوه انجام کارهاي چشمي مثل مطالعه يا کار با کامپيوتر مي تواند باعث بدتر شدن درد و ناراحتي در مبتلايان به اين بيماري شود.

بيماري هاي قرنيه

قرنيه بافت بسيار حساسي است که تعداد زيادي اعصاب حسي در آن وجود دارد و به همين علت به درد و تحريک واکنش زيادي نشان مي دهد. (حتما تجربه کرده ايد که حتي ورود يک ذره بسيار ريز گرد و غبار به داخل چشم چقدر باعث درد و ناراحتي مي شود، در حالي که با يک قلوه سنگ در داخل کفشتان ممکن است چند ساعت پياده روي کنيد و عين خيالتان نباشد!) طبيعي است که تحريکات وارد شده به اين بافت حساس، مي تواند درد شديدي در چشم و اطراف چشم و گاهي در تمام سر ايجاد کند.
ورود هر نوع جسم خارجي به داخل چشم - چه مستقيما به قرنيه بچسبد و چه در پشت پلک گير بيفتد و باعث خراشيده شدن قرنيه شود - علاوه بر ايجاد درد و قرمزي و اشک ريزش معمولا باعث سردرد نيز مي شود. همچنين در افرادي که به علت جوشکاري يا نگاه کردن طولاني مدت به برف (مثلا در ورزش اسکي دچار برق زدگي چشم ها مي شوند) پوشش خارجي (اپي تليوم) قرنيه آسيب مي بيند و فرد علاوه بر اشکريزش و درد چشم ها دچار سردرد شديد نيز مي شود. (اين نوع سردرد را جوشکاران محترمي که استفاده از عينک مناسب را مايه کسر شأن خود مي دانند خيلي زياد تجربه مي کنند!)
از ديگر بيماري هاي قرنيه که باعث ايجاد سردرد مي شود زخم قرنيه است. همچنين التهاب قرنيه يا کراتيت نيز مي تواند باعث سردرد گردد.
يکي از بيماري هاي قرنيه که عمدتا باعث سردرد صبحگاهي مکرر مي شود خراش راجعه قرنيه (Recurrent Corneal Erosion) است. در اين بيماري اپي تليوم قرينه چسبندگي سستي به بافت هاي زيرين دارد و مستعد کنده شدن است. در اين حالت وقتي فرد مبتلا به هنگام صبح چشم هايش را باز مي کند خيلي اوقات بخشي از اپي تليوم قرنيه کنده مي شود و علاوه بر سوزش و اشکريزش و درد چشم، سردرد نيز در همان سمت ايجاد مي شود.
بيماري آب سياه (گلوکوم) نيز باعث ايجاد تاري ديد، قرمزي و درد چشم، اشکريزش و سردرد شديد مي شود. تشخيص اين بيماري با معاينه کامل چشمي (شامل اندازه گيري فشار داخل چشم و بررسي ساختمان زاويه اتاق قدامي) امکانپذير است. تشخيص اين بيماري اهميت زيادي دارد چون مي تواند منجر به کاهش ديد دائمي شود.

التهاب داخل چشمي (Uveitis)

التهاب داخل چشمي (يوئيت) مي تواند علاوه بر درد چشم، سردرد نيز ايجاد کند. البته در مواردي که يوئيت قسمت هاي قدامي چشم مثلا عنبيه را درگير کرده باشد احتمال ايجاد سردرد بيشتر است.

التهاب صلبيه (scleritis)

التهاب صلبيه مي تواند باعث درد شديد چشم و سردرد شود. نکته قابل توجه آن است که اگر التهاب صلبيه در بخش هاي خلفي کره چشم اتفاق بيفتد ممکن است در ظاهر چشم تغيير خاصي ايجاد نکند اما باعث ايجاد سردرد شديد در ناحيه پشت چشم شود. تشخيص اين بيماري از دو جهت مهم است:
اول آنکه اين بيماري در خيلي از موارد با بيماري هاي جدي تر همراه است که در صورت عدم درمان مناسب مي تواند حتي حيات فرد را تهديد کند. دوم آنکه اين بيماري مي تواند منجر به آسيب جدي و حتي سوراخ شدن چشم گردد.

بيماري هاي حدقه چشم

وجود التهاب يا تومور در ناحيه پشت چشم و در داخل حدقه چشم مي تواند باعث بروز سردرد شود.

التهاب عصب بينايي

التهاب عصب بينايي (نوريت) علاوه بر آنکه باعث تاري ديد مي شود مي تواند با درد چشم و سردرد (بويژه در ناحيه پشت چشم) همراه باشد. در افراد مبتلا به التهاب عصب بينايي معمولا حرکت دادن چشم باعث بدتر شدن درد مي گردد.

زوناي چشمي

اين عارضه يکي بيماري ويروسي است که بر اثر فعال شدن دوباره ي ويروس آبله مرغان در اعصاب حسي چشم اتفاق مي افتد. علامت مشخصه زونا بروز بثورات ريز پوستي به صورت آبدانه هاي کوچک در يک زمينه ارغواني و بنفش است که با درد شديد همراه است. معمولا درد يکي دو روز قبل از ظاهر شدن بثورات جلدي شروع مي شود و تا مدتي پس از بروز دانه ها ادامه پيدا مي کند. البته در بعضي افراد ممکن است درد ناشي از زونا حالت مزمن پيدا کند و تا ماه ها پس از بيماري فرد احساس درد داشته باشد در صورتي که زوناي چشمي علاوه بر درگيري پوست اطراف چشم، بافت هاي داخل چشم را نيز درگير کرده باشد. التهاب داخل چشمي (يووئيت) نيز باعث بدتر شدن سردرد فرد مبتلا مي گردد.
منبع:ماهنامه دنياي سلامت شماره 33
/س